‘Wie kritisch is voor de Egyptische machthebbers, moet het ontgelden’
Geschreven met Rena Netjes. Geplaatst in De Tijd
CAIRO- Egypte heeft de Nederlandse correspondente Rena Netjes aangeklaagd voor terrorisme. Ze wordt gelinkt aan Al Jazeera, dat ervan verdacht wordt het regime te ondermijnen. Vlak voor ze het land ontvluchtte, schreef ze met een collega een analyse over de groeiende repressie tegen de pers en al wat westers is.
Direct na de afzetting van de Egyptische president Mohammed Morsi op 3 juli vorig jaar nam het leger de controle over de staatsmedia over. Het was het begin van een omwenteling. Omroepen die beheerd werden door de Moslimbroederschap of sympathiseerden met de politieke partij werden op de zwarte lijst gezet.
Egyptische staats- en commerciële media zijn sinds de coup nog meer dan voordien keiharde propagandawapens voor het huidige regime. Dat werd al na de coup geïllustreerd met een propagandavideo gericht aan de westerse media. ‘Dit is geen militaire coup, dit is een revolutie. Stop met het brengen van misleidend nieuws’, luidde de boodschap in verschillende talen. Westerse media – die regelmatig kritiek uiten op het harde en ondemocratische beleid van het leger – zijn de gebeten hond. De Egyptische tv-zender ONtv beschuldigde hen ervan betaald te worden door de Moslimbroederschap.
Het Westen werd nog meer geviseerd. Presidentieel adviseur Mostafa Hegazy verkondigde tot twee maal toe in de staatskrant Ahram dat de Verenigde Staten en Europa aan een plan werken ‘om het Midden-Oosten op te delen’. Het zou om een complot gaan van de VS, de EU en de buitenlandse media. Analisten op de tv en in de krant geven het Westen er dagelijks van langs met uitspraken als ‘Europa wil ons land opsplitsen’ of ‘Angelina Jolie hoort bij de Moslimbroederschap’ en ‘we moeten er serieus over nadenken of Obama het land nog wel in mag’.
Haatdragende boodschappen tegen het Westen worden ook op andere manieren verspreid. Eind november verkondigde Ahmed Almoslemany, een woordvoerder van de president, in Boekarest schaamteloos dat het Westen in Egypte chaos en terrorisme promoot. De stelling past precies in de filosofie van de interim-regering en een groot deel van de bevolking: wie kritiek uit, is tegen ons.
Bewuste onwaarheden
Het lijkt onwaarschijnlijk dat de Egyptische media doelbewust onwaarheden verkondigen, maar niets is minder waar. ‘Egyptische journalisten worden zelfs betaald om onwaarheden de ether in te slingeren’, zegt een Egyptische journalist. ‘De meesten passen het nieuws aan de wil van de nieuwe machthebber aan, nu generaal Sisi.’
‘Omdat je dezelfde beweringen overal tegenkomt, op verschillende zenders en in verschillende kranten, geloven de Egyptenaren ze’, zegt de Egyptische accountant Mohamed Mamdouh, die beaamt dat de media sinds de coup steeds negatiever berichten over het Westen, maar ook over Palestijnen en Syriërs. ‘Kortom: iedereen die kritisch is over het huidige beleid moet het ontgelden’, voegt hij eraan toe.
Complottheorieën vinden gretig gehoor onder de bevolking. The Guardian, bijvoorbeeld, zou volgens de Egyptische media grotendeels in handen zijn van Qatar. Door dat soort beweringen wordt het klimaat tegen buitenlandse journalisten steeds vijandiger. ‘Een Egyptenaar begon laatst op straat tegen me te schreeuwen. Hij vroeg waarom het Westen Morsi terugwil en de terroristen steunt. Ik vertelde hem dat dat niet waar was, maar hij geloofde me niet. Het was een beangstigende situatie’, zegt een buitenlandse journalist die in Caïro woont.
Meerdere westerse journalisten zijn zinnens te vertrekken, omdat het ‘steeds moeilijker’ wordt goed werk te leveren. In enkele maanden tijd belandde Egypte in de top drie van de gevaarlijkste landen voor journalisten. Een aantal journalisten is na de coup al vertrokken, net als een groot deel van het personeel van de Arabische tv-zender Al Jazeera, dat na de militaire staatsgreep naar Qatar vluchtte.
Al Jazeera heeft het de jongste maanden zwaar te verduren gehad. Het Egyptische openbaar ministerie beschuldigt Al Jazeera ervan het imago van het land te beschadigen en leugens te verspreiden. De interim-regering is ervan overtuigd dat de nieuwszender pro Moslimbroederschap is. Zijn kantoor in Caïro werd door de autoriteiten gesloten en veel journalisten belandden in de gevangenis. Ze worden ervan beschuldigd een terroristische cel van de Moslimbroederschap te leiden en betrokken te zijn bij bomexplosies.
De arrestaties maakten veel los. Redacties en journalisten van onder meer CNN, BBC en The Washington Post tekenden een petitie waarin ze de vrijlating van alle journalisten eisen. Ook gingen journalisten in Egypte en in andere landen de straat op om te protesteren tegen de arrestaties. Het Egyptische volk lijkt echter achter hun arrestatie te staan. ‘Al Jazeera verspreidt continu leugens en de Moslimbroeders zijn terroristen. Dat ze opgepakt zijn, is goed. Dat is nu eenmaal de wet’, zei Naguib Sawaris, een van de invloedrijkste mannen van Egypte, op CNN.
Toeristen geviseerd
Niet alleen journalisten, maar ook toeristen en expats zijn steeds vaker het doelwit van vijandigheden. In het plaatsje Dahab, niet ver van de badplaats Sjarm el-Sjeik, werden een Brits-Chinese vrouw en Duitse man een maand lang vastgehouden wegens mensensmokkel. Toen het stel ontkende, werden hen andere misdrijven ten laste gelegd, zoals moord en spionage. Kennissen die probeerden te helpen, werden door agenten bedreigd. Na een paar weken werd het koppel in oktober vrijgelaten en illegaal het land uitgezet.
Anderen komen er minder goed vanaf. Zo werden in een week tijd een Zwitsers koppel en een Nederlander gedood in Hurghada, aan de Rode Zee. Hoewel het niet duidelijk is of de moorden gepleegd zijn wegens de afkomst van de slachtoffers, kan wel met zekerheid gezegd worden dat toeristen en expats extra waakzaam moeten zijn. Rijke expats trekken zich terug in ommuurde complexen, waar ze zelfs daar soms worden beroofd door eigen chauffeurs of veiligheidspersoneel.
Gert Jan van der Marel, een wiskundeleraar in New Cairo, zegt dat taxichauffeurs vaak naar westerlingen kijken met een blik van ‘wat doe je hier’. ‘Dan moet je direct duidelijk maken dat je geen Amerikaan bent, want dat klaart de boel enigszins op’, zegt hij.
Vorig jaar scherpten veel Europese landen – onder andere België – het reisadvies voor Egypte aan en raadden ze bezoeken aan de toeristische plaatsen af. Dat heeft in Egypte veel kwaad bloed gezet. Zo werd de Britse ambassade eind december door de krant Ahram beschuldigd van het financieren van terroristische activiteiten. Vice- ambassadeur Stephen Hickings heeft de aantijgingen weerlegd. ‘Maar in Sjarm el-Sjeik zie je nu ook dat de Egyptenaren hun toeristen terugwillen en extra hard hun best doen om ze te beschermen’, zegt de Duitse Heike David. ‘Zo kan het dus ook.’
Mediamanipulatie
Het beeld van Egypte in het buitenland houdt Caïro bezig. Onlangs berichtte het dat er 29 centra komen om de buitenlandse media te monitoren, zodat die geen vertekend beeld van Egypte neerzetten. Dat bericht werd een paar uur later van de website gehaald.
‘Egypte kent een lange geschiedenis van indoctrinatie en mediamanipulatie. Onder Morsi en Moebarak waren de media evenzeer gekleurd en werden critici ook opgesloten’, zegt de revolutionair en activist Amr Nazeer. ‘Maar wat we nu zien is veel erger: het is veel doelgerichter en massaler.’
Een direct gevolg daarvan is dat de voorstanders van de coup een nog vijandigere houding aannemen en het beleid nog meer aanscherpen. Voor het leggen van contacten met de leiders van de Moslimbroederschap of met hun supporters kan men jarenlang in de gevangenis belanden. Sinds december vorig jaar bestempelen de Egyptische autoriteiten de Moslimbroederschap als een terroristische organisatie. ‘Verdachten’ kunnen voortaan via een hotline gerapporteerd worden.
‘De Egyptenaren kiezen ervoor blind te zijn’, besluit protestzanger Ramy Essam. ‘Ze zijn moe en scharen zich nu achter de sterke man.’
Leave a Reply